penningen

plaquettes

standbeelden

borstbeelden

tekeningen

dierplastieken

decoraties

keramiek

monumenten

publicaties

fotoalbum

overig
monumenten:

H.C. Verbraak

Juliana van Stolberg

Van Tuyll

A.H. Jacobs & C.V.Gerritsen

Emma 1934

Emma 1937

H.J. Lovink

Tweede Wereldoorlog

vrouwen-ereveld

Onderwerp Van Tuyll -monument
Jaar 1928
Gesigneerd links op het voetstuk G.J.W.Rueb en 1928
Materiaal brons op een bakstenen sokkel
Afmetingen lbh:100 x 100 x 250 cm
Aanwezigheid voor de hoofdingang van het Olympisch Stadion, Amsterdam
Bijzonderheden Baron van Tuyll van Serooskerken (1851 - 1924) is de eerste voorzitter van het Nederlands Olympisch Comité.

Het beeld is gegoten bij Prowaseck - Stöxen kunstgieterij – Leiden

Het monument is ontworpen door de architect van het Olympisch Stadion Jan Wils (uit: Omgevingsanalyse Stadionbuurt, Stadsdeel Amsterdam Oud Zuid, oktober 2001). Heden ten dage is het monument omstreden door de vermeende Hitler-groet. Zelfs tijdens het fotograferen kwam het hierover met omstanders tot een discussie. Na uitleg bleef het onbegrip. Eens hing op de kolom onder het beeld een verklarende tekst. Deze is verwijderd en enige tijd later is er een stalen tegel met een toelichting in de straat voor het monument aangebracht. De tekst geeft een heldere toelichting, maar de naam van tante is helaas verkeerd gespeld.

tegel
 

 

Het monument is op 17 mei 1928 door Prins Hendrik (ere-voorzitter van het N.O.C.) in opdracht der Koningin onthuld waarna de voorzitter van het N.O.C., baron Schimmelpenninck van der Oye, een krans aan de voet van het monument legde en daarmee waren de Olympische Spelen van start gegaan. Bij de onthulling hing achter het beeld een bronzen plaquette aan het stadion met daarop de tekst: F.W.van Tuyll van Serooskerke, oprichter en eerste voorzitter van het Nederlandsch Olympisch Comité 1912-1924" (Algemeen Handelsblad 18 mei 1928).
De plaquette is verdwenen.

Foto: Spaarnestadphoto.nl fotograaf onbekend, nr SFA002008804 (Collectie Elsevier)

Het monument is niet alleen het beeld maar gaat om de ruime omgeving ervan. In het boekje van Kiers staat een foto van het monument in gips, het beeld en de omgeving zoals het moet worden uitgevoerd.
 

In het gipsontwerp lijkt de gewraakte arm minder stram omdat deze iets meer gebogen is. Op de maquette is ook de plaat nog te zien die er nu niet meer hangt. En de vijf Olympische cirkels zijn een muur opgeschoven en hebben geen verband meer met de plaquette.
Herman van Bergeijk beschrijft het monument in zijn boek over Jan Wils:
“Het monument bestond uit een orthogonale compositie van vlakken en blokken, in de trant van Dudoks werk. Op een van de blokken stond het door de Haagse Gra Rueb gemaakte beeld “De Olympische Groet” dat in zijn krachtsuitdrukking quasi-militair werkt. De ingang bestond uit een poort met een luifel erboven. Daarboven was een muurvlak met de vijf Olympische ringen en daarboven een balkon met zes spanten. Het geheel vormde een decoratief element in de anders strakke, sobere gevel.”
In de huidige situatie zijn de onderdelen van het oorspronkelijk monument door elkaar gehusseld.

 

En dan wordt het 14 augustus 2020. De NOS zet op haar nieuwspagina:
“Beeld met ‘Hitlergroet’ weg bij Olympisch Stadion“
De directeur van het Olympisch Stadion, Ellen van Haaren, is na overleg met historici tot de conclusie gekomen dat er een verband is tussen het schilderij “De eed van de Horatii”, een schilderij uit 1784 van de Franse schilder Jacques-Louis David, een fascistische traditie die Mussolini in de twintiger jaren begonnen is en tante. De groet is later ook door Hitlers’s nazi-partij voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt. In Trouw zegt de directeur dat het beeld een plek binnen in het stadion krijgt.
“Bij rondleidingen is het gewoon te zien, dan kunnen we er uitleg bij geven.”
En het bericht komt ook in het Algemeen Dagblad waarin staat dat het kunstwerk uit 1928 dateert en had daardoor in eerste instantie niks te maken met de nazi’s, die pas vijf jaar daarna aan de macht kwamen in Duitsland. Door geen andere “instanties” aan te geven suggereert het artikel dat het later wel zo is. Het Algemeen Dagblad gaat nog verder ,,We vinden dit best een heftige conclusie, we hebben namelijk jarenlang gedacht dat het ging om een Olympische groet,” zegt de woordvoerder.”

 

Tante is actief betrokken in de voorbereiding van de Olympische Spelen van 1936, die in Berlijn zullen plaatsvinden, maar laat zich door Dirk Wolbers vervangen omdat zij zich niet kan neerleggen bij de beperkingen die aan de kunsten in Duitsland worden opgelegd.
In de Tweede Wereldoorlog heeft tante heeft zich niet bij de Kultuurkamer laten inschrijven wat haar het werken vrijwel onmogelijk heeft gemaakt.
Ook in haar naaste familie leidt haar afwijzing van de fascistische ideologie tot spanning en zelfs een breuk. Er is over de jaren heen werk van haar vernietigd, met de sloop van gebouwen of renovatie en er is werk beschadigd door vandalisme, maar nog nooit is er werk van haar op ideologische gronden, die niet de hare zijn, afgevoerd. Het is goed dat tante is overleden en dit niet hoeft mee te maken.

 

Het Algemeen Dagblad besluit haar artikel met: “De organisatie gaat het standbeeld niet volledig vernietigen, maar geeft het een plekje binnen in het stadion. Wat er met “volledig" bedoeld wordt is mij niet duidelijk. De Telegraaf is duidelijker: “Het Olympisch Stadion in Amsterdam haalt een standbeeld weg van een man met gestrekte arm. De beeltenis doet voorbijgangers denken aan een Hitlergroet. Onterecht, maar de groet stamt wel uit de tijd van de fascisten, schrijft Trouw.” en “Met de nazi’s" heeft het echter niets te maken. Maar net zo twijfelachtig is het verhaal dat de gemeente altijd had, namelijk dat een ’oude Romeinse groet’ werd uitgebeeld. Die uitleg stond er zelfs op een bordje bij. „Maar dat is een fabeltje”, concludeert directeur Ellen van Haaren nu. De grondlegger van de Olympische Spelen, baron de Coubertin, introduceerde het gebaar dat de bronzen sporter maakt in 1924 op de Spelen van Parijs. Het gebaar is dus bekend geworden als de Olympische groet. Maar in diezelfde tijd kwamen de fascisten in Italië op.”

 

Tot slot de groet zelf: tijdens de opening van de Olympische Winterspelen in 1936 in Garmisch-Partenkirchen brachten de Britse deelnemers expres de Olympische groet waarbij ze het verschil tussen de Olympische groet en de Duitse groet of Hitlergroet benadrukten. Toen was het verschil nog waar de verschillende groet voor stonden nog duidelijk. Volgens Martin M. Winkler in The Roman Salute. Cinema, History, Ideology. (Columbus 2009) is er is geen grond voor de bewering dat de fascistische groet, de Hitlergroet of de Olympische groet navolgingen zijn van daadwerkelijk door de oude Romeinen gebruikte formele begroetingen. Geschiedenis is afhankelijk door welke bril er gekeken wordt en uit welke hoek de correcte wind waait.

 

Op 5 oktober 2020 schrijft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de gemeente Amsterdam aan met een negatief advies inzake verplaatsing van het standbeeld. (zie hier de betreffende brief)

 

 

naar boven